Kolokwializm co to? Definicja i pochodzenie wyrazu
Co oznacza słowo „kolokwializm”? Potocyzm jako synonim
Kolokwializm to wyraz, wyrażenie lub forma składniowa stosowana wyłącznie w języku potocznym, czyli w codziennej mowie i życiu. Nie wymagają one od nas szczególnej dbałości o zgodność z wyższymi rejestrami języka, takimi jak język staranny czy specjalistyczny. Słowo to pochodzi od łacińskiego 'colloquium’, które oznacza rozmowę. Warto zaznaczyć, że często mylnie kojarzymy wyraz „kolokwializm” z wyrazem „kolosalny”, co jest oczywiście błędne etymologicznie. W języku polskim często przymiotnik „kolokwialny” bywa odbierany nieco negatywnie, kojarząc się z niedbałym sposobem wypowiedzi. Jednakże, trzeba pamiętać, że jest to po prostu określenie na elementy języka używane w swobodnych, codziennych sytuacjach komunikacyjnych. Potocyzm jest bezpośrednim synonimem kolokwializmu, co oznacza, że oba terminy odnoszą się do tego samego zjawiska językowego. Kolokwializmy mogą stanowić pewne pogranicze między językiem standardowym a innymi odmianami, na przykład zawierając elementy profesjonalne, regionalne, dialektalne, a nawet slangowe.
Jak odróżnić kolokwializm od slangu?
Chociaż kolokwializmy i slang często występują obok siebie w języku potocznym, istnieją między nimi istotne różnice. Kolokwializmy można odróżnić od slangu przede wszystkim po ich zasięgu i nacechowaniu. Slang jest zazwyczaj właściwy dla określonego środowiska – może to być grupa zawodowa, wiekowa, czy społeczna – i bywa silnie nacechowany emocjonalnie, często służąc identyfikacji z grupą lub podkreśleniu przynależności. Z kolei kolokwializmy są dopuszczalne w szerszym spektrum sytuacji społecznych i znane są szerszej grupie użytkowników języka. Oznacza to, że słowa i wyrażenia potoczne są powszechnie rozumiane i używane przez większość Polaków w codziennych rozmowach, podczas gdy slang może być niezrozumiały dla osób spoza danej grupy. Choć oba rejestry należą do języka potocznego, kolokwializmy mają bardziej uniwersalny charakter.
Przykłady kolokwializmów w codziennej mowie
Charakterystyczne cechy języka potocznego: partykuły i wyrażenia kontaktowe
Język potoczny, w którym dominują kolokwializmy, charakteryzuje się pewnymi specyficznymi elementami, które ułatwiają i ubarwiają komunikację. Wśród nich silnie reprezentowane są partykuły, które nadają wypowiedziom odpowiedniego zabarwienia emocjonalnego lub podkreślają pewne aspekty wypowiedzi, na przykład „no”, „przecież”, „chyba”. Równie ważne są wykrzykniki oraz wyrażenia kontaktowe, zwane inaczej fatycznymi, które służą podtrzymaniu rozmowy i nawiązaniu kontaktu z rozmówcą, jak na przykład „wiesz”, „no”, „słuchaj”. Często spotykamy również tzw. wypełniacze, czyli tak zwane „słowa pasożyty”, które pojawiają się w mowie, gdy mówiący szuka odpowiedniego słowa lub zastanawia się nad dalszą częścią wypowiedzi, na przykład „eee”, „yyy”, „jakby”. Przykłady typowych kolokwializmów, które często pojawiają się w codziennej mowie, to wyrażenia takie jak „kumać”, „robić sobie jaja” czy „mieć łeb na karku”. Te potoczne określenia są naturalnym elementem naszej komunikacji i nadają jej swobodny, nieformalny charakter. Kolokwializmy są niezwykle charakterystyczne dla języka mówionego i znacznie rzadziej pojawiają się w piśmie, chyba że w celu stylizacji.
Kolokwializmy w literaturze i twórczości – stylizacja Mirona Białoszewskiego
Chociaż kolokwializmy są przede wszystkim domeną języka mówionego, mogą być one z powodzeniem wykorzystywane w literaturze pięknej. Ich zastosowanie w twórczości literackiej zazwyczaj służy dwóm głównym celom: stylizacji środowiskowej lub ekspresji artystycznej. Dzięki użyciu potocznych słów i wyrażeń autor może wiarygodnie oddać sposób mówienia konkretnych postaci, odzwierciedlając ich pochodzenie społeczne, wiek czy środowisko, z którego się wywodzą. Pozwala to na stworzenie bardziej autentycznych i realistycznych bohaterów. Miron Białoszewski jest doskonałym przykładem polskiego autora, który świadomie i konsekwentnie uczynił stosowanie kolokwializmów charakterystyczną cechą swojej twórczości. Jego wiersze i proza obfitują w język potoczny, co nadaje im niezwykłą intymność, bezpośredniość i autentyczność. Białoszewski wykorzystywał kolokwializmy nie tylko do stylizacji, ale także do tworzenia unikalnego artystycznego wyrazu, pokazując, że język potoczny może być równie wartościowym narzędziem literackim jak język wysoki. Warto podkreślić, że zastosowanie kolokwializmu w innej niż potoczna formie wypowiedzi, na przykład w oficjalnym piśmie, jest uznawane za uchybienie stylistyczne. Jednakże, w literaturze, takie użycie wymaga jasnego uzasadnienia artystycznego. Kolokwializmy są również często obecne w muzyce, zwłaszcza w gatunkach takich jak punk, rap czy disco polo, gdzie podkreślają autentyczność przekazu i bliskość z odbiorcą.
Kolokwializmy w mediach: jak ich użycie wpływa na komunikację?
Zalety i wady stosowania kolokwializmów przez polityków i w przekazach medialnych
Użycie kolokwializmów przez polityków i w mediach jest zjawiskiem złożonym, niosącym ze sobą zarówno potencjalne korzyści, jak i znaczące ryzyko. Z jednej strony, kolokwializmy mogą zwiększać przystępność i atrakcyjność przekazu, sprawiając, że komunikaty stają się bardziej zrozumiałe i bliskie zwykłemu odbiorcy. Pozwalają one politykom czy dziennikarzom na nawiązanie bliższego kontaktu z publicznością, budowanie pozytywnego wizerunku osoby „z ludu” i zdobycie zaufania. Politycy często świadomie sięgają po język potoczny, aby dotrzeć do szerszej grupy odbiorców, nierzadko wcześniej ostrzegając o tym fakcie. Z drugiej strony, stosowanie kolokwializmów w mediach i przez osoby publiczne niesie ze sobą ryzyko dezinformacji i utraty profesjonalizmu. Jeśli użycie potocznych zwrotów nie jest przemyślane lub jest nadmierne, może prowadzić do obniżenia autorytetu mówiącego, a nawet wywołać wrażenie braku kompetencji.
Ryzyko błędu stylistycznego przy użyciu kolokwializmów w oficjalnych sytuacjach
Używanie kolokwializmów w sytuacjach oficjalnych, takich jak przemówienia, oficjalne dokumenty, czy poważne debaty, jest poważnym błędem stylistycznym. Tego typu wypowiedzi wymagają stosowania języka starannego, precyzyjnego i zgodnego z normami językowymi. Kiedy politycy lub inne osoby publiczne podpierają się kolokwializmami w oficjalnych sytuacjach, może to świadczyć o nikłej wiedzy i sprawności językowej mówiącego, a niekoniecznie o chęci zbliżenia się do odbiorcy. Może to być postrzegane jako brak szacunku dla formalnego charakteru sytuacji i dla odbiorców. W mediach, choć język potoczny może być dopuszczalny w niektórych formatach, jego nadmierne lub nieodpowiednie użycie w kontekście informacyjnym czy publicystycznym może prowadzić do utraty wiarygodności i podważenia profesjonalizmu. Warto pamiętać, że celowe stosowanie kolokwializmów w piśmie, poza literaturą artystyczną, jest zazwyczaj niepożądane i może być odebrane jako niedbalstwo lub brak profesjonalizmu.
Dodaj komentarz